SİNİR YARALANMALARI

Sinir nedir?

Sinirler, beyinden vücudun geriye kalanına mesajları taşıyan “telefon kablolama” sistemidir. Bir sinir, yalıtımla sarmalanmış bir telefon kablosuna benzer. Aynı bir telefon kablosunu sarmalayan yalıtım gibi, dokunun dış tabakası da siniri korumak için bir kılıf oluşturur (bkz. Şekil 1). Bir sinir, “yalıtılmış kablo” içerisinde demetler halinde gruplanmış ayrı ayrı milyonlarca lif içerir.

Sinirler, beyine bilgi getirerek beyinden bilgileri vücudun diğer bölgelerine ileten “kablolar” olarak görev yapar. Motor sinirler, vücudun hareket etmesi için mesajları beyinden kaslara taşır. Duyusal sinirler, acıyı, basıncı ve sıcaklığı bildirmek için vücudun farklı bölümlerinden beyine mesajlar taşır. Tekli aksonlar (sinir lifleri) tek bir tip mesaj taşırken, vücuttaki çoğu sinir her iki mesajı da taşır.

Bir sinir hasar gördüğünde ne olur?

Sinirler hassastır ve basınç, esneme veya kesilme sonucunda hasar görebilirler. Basınç ya da esneme hasarları, bilgiyi taşıyan liflerin kırılmasına ve dolayısıyla yalıtım kılıfında herhangi bir hasar olmadan sinirin çalışmasını durdurmasına neden olabilir. Bir sinir kesildiğinde hem sinir hem de yalıtım bozulur. Bir sinirde hasar olması, beyine giden ya da beyinden çıkan sinyallerin iletimini durdurabilir. Bu durum da kasların çalışmasını engelleyerek, o sinirin ulaştığı alanda bir hissizlik oluşmasına neden olabilir.

Sinir lifleri bozulduğunda, sinirin beyinden en uzak olan ucu ölür ve yalıtımda herhangi bir bozukluk oluşmaz. Ancak eskiden sinir liflerini taşıyan tüpler boşta kalır. Beyne en yakın olan uç ölmez ve bir süre sonra iyileşmeye başlayabilir. Eğer yalıtım kısmında kesiklik yoksa, sinir lifleri boş tüplerden aşağı doğru bir kasa ya da duyusal reseptöre ulaşana kadar büyüyebilir. Eğer hem sinir hem de yalıtım kesildiyse ve sinir onarılmamışsa, büyüyen sinir lifleri kesiğin ucunda bir top şeklinde şişerek “nörom” adı verilen bir sinir yarası oluşturabilirler. Nörom acı verici olabilir ve dokunma ile bir elektriklenme hissine neden olabilir.

Sinir kılıfı bir kez onarıldığında, sinir lifleri genelde üç ya da dört hafta sonrasında onarım alanı boyunca büyümeye başlar. Sinir lifleri daha sonra her ay hastanın yaşına ve diğer faktörlere bağlı olarak boş sinir tüplerinde 2,5 cm’ye kadar bir uzama gösterir. Bu da, elde parmak uçlarının 27-30 cm üstünde bir sinir hasarı olması durumunda, parmak uçlarının his kaybının giderilmesinin bir yıl kadar sürebileceği anlamına gelmektedir. İyileşme sürecinde parmak uçlarında iğnelenme hissi olması sıklıkla rastlanan bir durumdur. Bu rahatsız edici olabilir ama genelde geçicidir ve bir iyileşme işaretidir.

Şekil 1: Tek tek sinir liflerinden oluşan demetleri ve sarmalayıcı dış kılıfı (insulasyon) ile bir sinir

Nasıl tedavi edilir?

Kesilmiş bir siniri onarmak için, sinirin iki ucu çevresindeki yalıtım birbirine dikilir. Eldeki bir sinir, ancak ince bir spagetti parçası kadar kalındır, bu yüzden dikişlerin oldukça küçük ve ince olması gerekmektedir. Onarımın ilk 3 hafta boyunca esnemesini engellemek için bir atel ile korunması gerekebilir çünkü onarım yapılan yer oldukça hassastır. Sinirin onarılmasında hedef, sinir liflerinin boş tüplere doğru büyüyerek kaslara ve duyusal reseptörlere ulaşıp tekrar çalışmasını sağlamak için dış kılıfını onarmaktır (bkz. Şekil 2). Cerrah, sinir uçlarını onarımda aynı hizaya getirmeye ve boş tüplerin birbiriyle uyuşmasına elinden geldiğince çabalar, ancak sinirde milyonlarca lif olduğundan orijinal bağlantıların hepsinin tekrar sağlanması olası görünmemektedir.  Bir yara kirli ya da ezilmiş ise, doktorunuz siniri onarmak için cildiniz iyileşene kadar bekleyebilir. Eğer sinirin uçları arasında bir boşluk varsa, doktor hasar görmüş siniri onarmak için vücudunuzun başka bir bölümünden bir sinir parçası almaya gereksinim duyabilir (sinir grefti). Bu, sinir greftinin alındığı bölgede kalıcı bir his kaybına neden olabilir. Daha küçük boşluklar bazen bir damardan ya da özel bir silindirden yapılan “arklar” aracılığıyla köprülenebilir.

Şekil 2: Lif demetlerinin yeniden hizalanmasıyla sinir onarımı

İyileşmede rolüm nedir ve nasıl sonuçlar bekleyebilirim?

Hasta, sinirin iyileşmesini beklerken çeşitli hususların farkında olmalıdır. Doktorunuz, eklemlerin esnekliğinin korunması için terapi tavsiye edebilir. Eğer eklemler sertleşirse, kaslar tekrar çalışmaya başlasa bile eklemler çalışmayacaktır. Duyusal bir sinir hasar gördüğünde, hasta parmağını yakmamak ve kesmemek hususunda özellikle dikkatli olmalıdır zira etkilenen alanda hissiyat olmayacaktır. Sinir iyileştikten sonra beyin “tembelleşir,” ve elde ya da parmaktaki hissiyatı iyileştirmek için duyusal yeniden öğrenme adı verilen bir prosedüre  ihtiyaç duyulabilecektir. Doktorunuz, hasarınızın doğasına uygun olacak terapiyi size tavsiye edecektir.

Sinir onarımı sonrasında sonuçları etkileyebilecek faktörler arasında yaş, yara ve sinir tipi ve hasarın yerleşimi vardır. Sinir hasarları hastada devam edecek sorunlara yol açabilirken, bir doktorun bakımı ve uygun terapi daha normal bir kullanıma dönülmesine yardımcı olabilir.

Not:  Bu bilgiler Amerikan El Cerrahları Topluluğu’nun internet sitesinden alınmıştır.

Note: This material is taken from ASSH web site: www.assh.org